Η ΕΔΣ είναι μια αστική, μη κερδοσκοπική εταιρεία που σκοπό έχει την ελεύθερη εναλλακτική επιμόρφωση και τη συμμετοχική σεμιναριακή έρευνα. Δεν επιδοτείται, απευθύνεται σε μέλη και καλύπτει τα έξοδα λειτουργίας της από τις εισφορές των συμμετεχόντων στα σεμινάρια και τους κύκλους διαλέξεων που προσφέρει.Στη μορφή που έχει σήμερα, ιδρύθηκε το φθινόπωρο του 2009. Τα γραφεία και η έδρα των δραστηριοτήτων της στεγάζονται σε διαμέρισμα της οδού Λαμάχου 3 στην Πλάκα, 2ος όροφος. Έχει όμως μια μικρή προϊστορία, η οποία ίσως έχει ενδιαφέρον ν’ αναφερθεί. Πρόπλασμά της ήταν κάποιοι μικροί σεμιναριακοί κύκλοι που μου ζητήθηκαν προσωπικά, από φίλους, το 2002. Εξελίχθηκαν επιτυχημένα επί μία τριετία, εντελώς ιδιωτικά, σε χώρους τους οποίους κατά περίσταση πρόσφεραν μέλη των ομάδων, και αυτό μου έδωσε την ιδέα για ένα πιο οργανωμένο κέντρο που θα μπορούσε να πολλαπλασιάσει τέτοιες δραστηριότητες. Οι εκδόσεις futura, στα τότε γραφεία τους τής Βίκτωρος Ουγκώ 15, στο Μεταξουργείο, πρόσφεραν ευγενικά τον χώρο. Κάλεσα ορισμένους φίλους με τους οποίους συμμεριζόμαστε κοινά ενδιαφέροντα, και τους οποίους εκτιμούσα για το ερευνητικό ή διδακτικό τους έργο, να συμμετάσχουν με παράλληλους θεματικούς κύκλους: ο Μαρίνος Βλέσσας, η Έλσα Λιαροπούλου, ο Μάριος Μπέγζος, και αργότερα ο Δημήτρης Βασιλειάδης, ήταν μερικοί απ’ αυτούς. Έτσι γεννήθηκε το ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ, που λειτούργησε με επιτυχία επί τέσσερις συνεχείς χρονιές, από το 2005 ως το 2008. Οι επιμορφωτικοί κύκλοι κάλυπταν ένα εύρος θεμάτων από την ιστορία τής (δυτικής) φιλοσοφίας μέχρι την ινδική σκέψη και τον πολιτισμό, την εθνογραφία της Προκολομβιανής Αμερικής και ιστορία τής αποικιοκρατίας, την ποίηση και τη δημιουργική γραφή· παράλληλα δίνονταν σειρές ανοιχτών διαλέξεων, τις Κυριακές τα απογεύματα, συγκριτικού και θρησκειολογικού ενδιαφέροντος. Η κλιμάκωση του εγχειρήματος οδήγησε στη σύσταση της σημερινής ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ.
Η φιλοσοφία τού εγχειρήματος παραμένει σταθερή όλ’ αυτά τα χρόνια. Θέλαμε να δημιουργήσουμε έναν εναλλακτικό χώρο υποβοηθούμενης αυτοεκπαίδευσης, που θα ξεφεύγει από την ασφυκτική ειδίκευση και τον αυστηρά κατευθυνόμενο χαρακτήρα των θεσμικών (πανεπιστημιακών) σπουδών, ενώ θα επιτρέπει ταυτόχρονα την εμβάθυνση σε γνωστικούς τομείς οι οποίοι επιλέγονται ελεύθερα, και βάσει ζωτικών προσωπικών ενδιαφερόντων, έξω από το χειραγωγικό σύστημα των ΜΜΕ και της αγοράς. Ελπίδα μας ήταν να διαμορφωθεί, μακροπρόθεσμα, ένας ζωντανός χώρος ανταλλαγής πληροφόρησης, θεωρητικών προβληματισμών και ––γιατί όχι;–– καλλιτεχνικής έμπνευσης, ικανός να τονώσει ένα ιδεώδες οικουμενικής μόρφωσης και κριτικού αυτοστοχασμού που στις ημέρες μας απειλεί να καταπνιγεί πλήρως από την ολοένα αυξανόμενη συγχώνευση της κρατικά παρεχόμενης (κι ελεγχόμενης) «παιδείας» με την αγορά εργασίας και την ίδια την εμπορευματική αγορά. Παιδείας, δηλαδή, με την κλασική έννοια του όρου, που διαφεύγει το πλαστό δίλημμα κρατικό/ιδιωτικό.
Έχω επίγνωση ότι ο όρος «διαπολιτισμικό» που διαλέξαμε ως σηματοδοτικό γνώρισμα του εγχειρήματός μας παρουσιάζει ασάφειες, κι έχει επιπλέον υποστεί αρκετές κακομεταχειρίσεις και καταχρήσεις στον καιρό μας. Δυο λόγια λοιπόν για την αποσαφήνισή του. Στη χρήση στην οποία τον υποβάλλουμε, είναι μία άλλη λεξη για τις συγκριτικές προσεγγίσεις. Την ανάπτυξή τους οφείλουμε πρωτίστως στην κοινωνική ανθρωπολογία που διεύρυνε αποφασιστικά τις έννοιες του «πολιτισμού» και της «κουλτούρας», αλλά σήμερα η ανθρωπολογική ματιά μπορεί να εφαρμοστεί χωρίς περιορισμό σε οιοδήποτε γνωστικό πεδίο. Μελετάμε συγκριτικά, σημαίνει βλέπουμε κάτι υπό διπλή οπτική, από τα μέσα και από τα έξω, το φέρνουμε σε διαντίδραση με το διαφορετικό του, διασταυρώνουμε ετερογενείς στάσεις και περιοχές και φέρνουμε σε συνομιλία τα ανόμοια. Αυτή η συνομιλία, ως πάγιο και διαρκές μέλημά μας, νοείται πρωτίστως, βέβαια, ως συνομιλία ανάμεσα σε πολιτισμούς και μεγάλες ιστορικές παραδόσεις – και δεν χρειάζεται να τονίσουμε πόσο αναγκαία γίνεται αυτού τού είδους η πολιτισμική διεύρυνση στον ραγδαία παγκοσμιοποιούμενο κόσμο μας. Δευτερευόντως όμως, μέσα στο ίδιο το «δικό μας» πολιτισμικό συνεχές, το δυτικό, ευρωπαϊκό και μεταδιαφωτιστικό ας πούμε, μπορεί να νοηθεί ως συνομιλία επίσης ανάμεσα σε αποκλίνουσες θεωρητικές γλώσσες και διαφορετικές επιστημολογικές σφαίρες, χάρη σε μια σύνθετη και πολυεστιακή κατανόηση που υπερβαίνει, μολονότι εμπεριέχει, την τρέχουσα ακαδημαϊκή έννοια της «διεπιστημονικότητας». Υπάρχει τέλος μια τρίτη εκδοχή συνομιλίας που μας ενδιαφέρει, πιο γενική και πιο ειδική ταυτόχρονα: συνομιλία ανάμεσα στην εννοιακή γλώσσα τού θεωρητικού στοχασμού και στις παραστατικές/εκφραστικές γλώσσες τής τέχνης, μέσ’ από την οποία ελπίζουμε να υπερβούμε κάποια από τα στεγανά στα οποία μάς έχουν εγκλωβίσει ένας εργαλειακός ορθολογισμός τριών και πλέον αιώνων.
Ευχόμαστε τα προγράμματα της ΕΔΣ ν’ ανταποκριθούν στις ανάγκες σας
ΦΩΤΗΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ
