Καλοκαιρινό αφιέρωμα 2020: Από τη Δυτική Αφρική στον Νέο Κόσμο

 

Τη χρονιά που μας πέρασε, πενήντα χρόνια ακριβώς μετά την πρώτη του δισκογραφική του εμφάνιση, ο εβδομηνταδυάχρονος Carlos Santana μας εξέπληξε το εικοστό πέμπτο ηχογραφημένο σε στούντιο άλμπουμ του, το Africa Speaks: μια συνεργασία με την ισπανοαφρικανικής καταγωγής τραγουδίστρια Buika, όπου αναδιφεί βαθύτερα από κάθε άλλη φορά στους μουσικούς θησαυρούς τής Αφρικής. (Μπορείτε να ακούσετε τον δίσκο αυτό, μαζί με ένα μικρό αφιέρωμα στη συνολική μουσική διαδρομή τού Santana, στη σελίδα μας στο Facebook). Ποια είναι όμως η εντυπωσιακή συνεργάτιδά του; Η María Concepción Balboa Buika (γεν. 1972), γνωστή ως Concha Buika ή Buika, γεννήθηκε στην ισπανική Μαγιόρκα με γονείς καταγόμενους από την Ισημερινή Γουινέα (που ήρθαν στη Ισπανία ως πολιτικοί εξόριστοι). Ποιήτρια, τραγουδίστρια, συνθέτρια και μουσική παραγωγός, αντλεί από ένα μεγάλο φάσμα επιρροών, που κυμαίνονται από το φλαμένγκο και τη τζαζ μέχρι την ποπ, τη σόουλ και την αφρικανική πολυρρυθμία· προπάντων όμως απέκτησε φήμη στα κλαμπ τής Μαδρίτης, απ’ όπου ξεκίνησε την καριέρα της, ως ερμηνεύτρια των κόπλας – το είδος τού ανδαλουσιάνικου λαϊκού τραγουδιού που, στην παράδοση του ισπανικού πικαρέσκ, έχει ως ήρωες παραβατικές και περιθωριακές φιγούρες (πόρνες, ναύτες, τσιγγάνους, φυγόδικους, κλπ.). Σαν ένα έξοχο δείγμα τής προσωπικής της δουλειάς, ακούτε εδώ τον δίσκο El Ùltimo Trago, άλμπουμ τού 2009 σε συνεργασία με τον μεγάλο κουβανό πιανίστα Chucho Valdés, ιδρυτή και ψυχή τού περίφημου συγκροτήματος «Irakere».

           

Διαφορετικό είναι το ύφος τού δίσκου που ακολουθεί, μια ηχογράφηση του αμερικανού κιθαρίστα και παραγωγού Ry Cooder με τον παλαίμαχο κιθαρίστα και τραγουδοποιό από το Μάλι Ali Farka Touré (1939-2006). Εδώ, μπορούμε να παρακολουθήσουμε τις μουσικές γραμμές που ξεκινούν από τις παρυφές τής Σαχάρα για να καταλήξουν στα μπλουζ τής Λουιζιάνα και του Σικάγου. Το Talking Timbuktu, ηχογραφημένο το 1994 στο Μπαμάκο, είναι ένας δίσκος που τεκμηριώνει ανάγλυφα, σε ζωντανό χρόνο, τις αφρικανικές ρίζες τού μπλουζ. Ο Ali Farka Touré παίζει ακουστική και ηλεκτρική κιθάρα, εξάχορδο μπάντζο, ντζάρκα (μονόχορδη λύρα) και κρουστά, με τη συνοδεία ενός γκρουπ αστέρων στους οποίους περιλαμβάνεται ο μπασίστας τής τζαζ-φούζιον John Patitucci, ο ντράμερ Jim Keltner, ο κιθαρίστας Gatemouth Brown και αφρικανοί μουσικοί όπως ο Hamma Sankare και ο Oumar Touré· ο Ry Cooder (που είναι επίσης παραγωγός τού δίσκου), έμπειρος σε ένα μεγάλο φάσμα από κιθαριστικά ύφη, από το μπλουζ-ροκ μέχρι πολλές μουσικές τού κόσμου τις οποίες επί πολλά χρόνια μελετά και ηχογραφεί, συνιστά ιδεώδη αντίστιξη σε αυτά τα τραγούδια-αυτοσχεδιασμούς, καθώς η σλάιντ-κιθάρα του συμπλέκεται με τις επαναληπτικές μουσικές φόρμες τού συνομιλητή του σε έναν διάλογο χωρίς πολιτισμικά όρια. Η υπνωτική φωνή τού Ali Farka Touré, έχοντας ταυτόχρονα βαθιές ρίζες στην παράδοση της πατρίδας του, θυμίζει εντυπωσιακά John Lee Hooker, ή ακόμη και «Canned Heat», με τους οποίους συνειδητά συνομιλεί – παρότι καλλιτέχνες όπως ο Hooker ή ο Robert Pete Williams δεν άκουσαν ποτέ αυτές τις δυτικοαφρικανικές τους ρίζες, ούτε πιθανότατα τις υποψιάζονταν.

Η Ορχήστρα Baobab είναι ένας θρύλος τής Σενεγάλης. Ιδρύθηκε το 1970 ως μόνιμη ορχήστρα τού Club Baobab, του πιο φημισμένου κλαμπ τής πόλης (ιδιοκτήτης του ήταν ο υπουργός οικονομικών, μικρότερος αδελφός τού τότε Προέδρου τής χώρας) που ήταν τόπος συνάντησης πολιτικών, επιχειρηματιών και της τοπικής ελίτ,  κοινό για το οποίο έπαιζε καθημερινά επί πέντε ημέρες την εβδομάδα. Τα μέλη της αποκαλούσαν τους εαυτούς τους «ειδικούς κάθε ύφους»· στην πραγματικότητα, αυτό που έπαιζαν ήταν ένα χορευτικό μίγμα από κουβανέζικους ρυθμούς που ήδη συνέπαιρναν το μεγαλύτερο μέρος τής Αφρικής, τοπικές παραδόσεις των γκριότ (λαϊκών βάρδων) και παραδόσεις από πολλές χώρες καταγωγής των μελών τής ορχήστρας (Σενεγάλη, Τόγκο, Γουινέα και Μαρόκο) τυλιγμένα όλα σε άψογες τζαζ ενορχηστρώσεις. Η ορχήστρα διαλύθηκε το 1987, όμως η ζωή της δεν τελείωσε. Το 2001, ο βρετανός παραγωγός Nick Gold —ο εμπνευστής τής δημοφιλούς αναβίωσης του κουβανέζικου Buena Vista Social Club λίγα χρόνια νωρίτερα— επανέκδωσε μια παλαιά τους ηχογράφηση του 1982 από περιοδεία, το Pirate's Choice, γεγονός που υποκίνησε τελικά την επανένωση της ορχήστρας – με όλο το καταστάλαγμα πείρας που είχαν εν τω μεταξύ αποκτήσει τα μέλη της και με την προσθήκη νέου αίματος. Από το 2002 μέχρι το 1917 ηχογράφησαν τρία θαυμάσια άλμπουμ, τελευταίο από τα οποία είναι αυτό που παρουσιάζουμε εδώ: το Tribute to Ndiouga Dieng, αφιερωμένο σε έναν από τους πρώτους τραγουδιστές τής ορχήστρας που είχε πεθάνει τον προηγούμενο χρόνο ύστερ’ από μακρόχρονη ασθένεια. Ένα ακόμα δείγμα τού πώς μία μουσική ρίζα που ξεκίνησε από ην Αφρική, αναπτύχθηκε και διακλαδώθηκε στον Νέο Κόσμο για να επανεπιδράσει από εκεί πίσω στο λίκνο τής καταγωγής του.

BUIKA - El Ùltimo Trago (2009)

01. Soledad 2:49
02. Sombras 4:15
03. Las Ciudades 4:32
04. Cruz De Olvido 4:13
05. El Andariego 3:42
06. En El Ùltimo Trago 2:48
07. Se Me Hizo Fàcil 4:20
08. Un Mundo Raro 4:50
09. Las Simples Cosas 2:13
10. Somos 4:11
11. Luz De Luna 3:37
12. Vàmonos 4:11


ALI FARKA TOURE & RY COODER - Talking Timbuktu (1994)

01. Bonde 5:28
02. Soukora 6:05
03.Gomni 7:00
04.Sega 3:10
05.Amandrai 9:22
06.Lasidan 6:06
07.Keito 5:42
08.Banga 2:32
09.Ai Du 7:09
10.Diaraby 7:25


ORCHESTRA BAOBAB - Tribute to Ndiouga Dieng (2017)

01. Foulo 4:14
02. Fayinkounko 5:05
03. Natalia 3:19
04. Magnokouto 4:53
05. Mariama 4:38
06. Woulinewa 5:04
07. Sey
08. Caravana
09. Douga
10. Alekouma

Κιθάρα: Oumar Sow, René Sowatche
Ρυθμική κιθάρα: Yahva Fall
Μπάσο: Charlie Ndiaye
Κόρα: Abdouleye Cissoko
Τενόρο σαξόφωνο: Issa Cissoko
Τενόρο & άλτο σαξόφωνο: Thiemo Koite
Τρομπόνι: Wilfried Zinzou
Κόνγκα: Mountaga Koite
Τιμπάλες: Balla Sibidé
Τραγούδι: Cheikh Lô, Rudy Gomis, Thione Seck