Καλοκαιρινό αφιέρωμα στον πολωνό τρομπετίστα Tomasz Stańko

O Tomasz Ludwik Stańko (11 Ιουλίου 1942 - 29 Ιουλίου 2018) είναι μία από τις αντιπροσωπευτικότερες φιγούρες τής πολωνικής αβαν-γκαρντ τζαζ κι ένας από τους μεγαλύτερους τζαζ τρομπετίστες παγκοσμίως. Το 1962 ίδρυσε στη Βαρσοβία την πρώτη του μπάντα, με τον σαξοφωνίστα Janusz Muniak, τον πιανίστα Adam Makowicz, τον μπασίστα Jacek Ostaszewski και τον ντράμερ Wiktor Perelmuter που αναφέρεται συχνά ως το πρώτο ευρωπαϊκό γκρουπ που έπαιξε free jazz. Αργότερα συνεργάστηκε με τον πιανίστα Krzysztof Komeda, γνωστό από τη μουσική που έγραψε για τις πολωνικές ταινίες τού Ρόμαν Πολάνσκι, ενώ το 1968 σχημάτισε έναν κουιντέτο με τον Janusz Muniak, τον σαξοφωνίστα και βιολιστή Zbigniew Seifert, τον μπασίστα Bronisław Suchanek και τον ντράμερ Janusz Stefański. Στη δεκαετία τού ’70 συνεργάστηκε πάλι στενά με τον Adam Makowicz και ηχογράφησε μια σειρά δίσκους με τον τενόρο σαξοφωνίστα Tomasz Szukalski και τον φινλανδό ντράμερ Edward Vessala που θεωρούνται από τους κορυφαίους τής καριέρας του• ξεκινάει επίσης μια σειρά από διεθνείς συνεργασίες με κορυφαία ονόματα της ευρωπαϊκής και αμερικανικής πρωτοπορίας, όπως η Globe Unity Orchestra, ο Krzysztof Penderecki και ο Don Cherry, ενώ από το 1984 υπήρξε μέλος τής μεγάλης ορχήστρας τού Cecil Taylor. Στη δεκαετία τού ’80 ταξίδεψε στην Ινδία και ηχογράφησε ένα σόλο έργο στο Taj Mahal. Έκτοτε, και μέχρι τον πρόσφατο θάνατό του (από καρκίνο των πνευμόνων), εξερευνάει ακούραστα πολλά είδη μουσικής και ηχογραφεί με αναρίθμητους καλλιτέχνες σε όλο τον κόσμο• θα αποσπάσει δεκάδες τιμητικές διακρίσεις στις ΗΠΑ, στη Γερμανία, στη Γαλλία και στην πατρίδα του.

Από το πλούσιο και πολυσχιδές έργο τού Tomasz Stańko, αφήνουμε συντροφιά για τις καλοκαιρινές διακοπές στους φίλους μας τρεις δίσκους αντιπροσωπευτικούς τής εξέλιξης του ύφους του και των δρόμων που εξερεύνησε αυτός ο ανήσυχος μουσικός. Το Balladyna (1976) είναι η πιο διάσημη από τις ηχογραφήσεις του στην ECM τής δεκαετίας τού ’70, κορυφαίο δείγμα τής συνεργασίας του με τον Tomasz Szukalski και τον Edward Vessala – εδώ,  με την προσθήκη τού θρυλικού βρετανού μπασίστα Dave Holland. Το 1994, αξίζει να σημειώσουμε, εκδόθηκε ένας δίσκος με τον ίδιο τίτλο, που περιείχε τις συνθέσεις τού Tomasz Stańko για τη θεατρική εκτέλεση του έργου (η «Balladyna» είναι ένα δράμα χαρακτηριστικό τού πολωνικού Ρομαντισμού, που γράφτηκε το 1834 από τον Juliusz Slowacki κι εκδόθηκε το 1839 στο Παρίσι).

Το Ossian (feat. Tomasz Stańko) είναι μια σπάνια ηχογράφηση του 1978 με το πολωνικό γκρουπ Osjan όπου ο Stańko συμμετέχει ως έκτακτος προσκεκλημένος. Οι Osjan είναι αναμφίβολα μία από τις πιο γοητευτικές μπάντες στην πολωνική underground σκηνή. Δημιουργήθηκαν το 1971 από τον Jacek Ostaszewski και τον Marek Jackowski που έπαιζαν μια μεγάλη γκάμα οργάνων και οι οποίοι, μαζί με τον ελληνικής καταγωγής τρομπετίστα Milo Kurtis, παρέμειναν ο σταθερός του πυρήνας ενώ η υπόλοιπη σύνθεση άλλαζε κατά καιρούς. Μέχρι το 2012 που παρέμειναν ενεργοί ηχογραφούσαν κι εμφανίζονταν σπάνια, ενώ το έργο τους, χαρακτηριζόμενο από ανεξάντλητη μουσική φαντασία και δημιουργικότητα, μπορεί να περιγραφεί ως μια πρωτότυπη σύνθεση πολλών παραδόσεων και μουσικών πολιτισμών. Στη συγκεκριμένη ηχογράφηση παίζει μαζί τους ο Tomasz Holuj (τάμπλα και κρουστά). 

To Peyotl - Witkacy (1996) είναι η επανέκδοση ενός άλμπουμ που είχε εμφανιστεί αρχικά το 1987 από την Poljazz. Είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα έργα τού Tomasz Stańko ο οποίος, ακολουθώντας το παράδειγμα του Miles Davis, μοιάζει να κινείται εδώ σε μια κατεύθυνση jazz-rock fusion και ο πειραματισμός του με τα ηλεκτρονικά είναι αρκετά διαφορετικός από το είδος τής free-jazz που έπαιζε στις δεκαετίες τού ’60 και του ’70. Το διπλό αυτό άλμπουμ, ηχογραφημένο κατά το ήμισυ σε στούντιο και κατά το ήμισυ ζωντανά, τεκμηριώνει μια περίοδο όπου ο Stańko πειραματιζόταν με τα παραισθησιογόνα και ήταν βαθιά επηρεασμένος από τα γραπτά τού πολωνού μυστικού, φιλοσόφου και αβαν-γκαρντ καλλιτέχνη Witkacy (Stanislaw Ignacy Witkiewicz). Ακούγονται αποσπάσματα από το βιβλίο τού Witkacy που περιγράφει επίσης εμπειρίες με διάφορες ουσίες, τα οποία ενσωματώνονται σε μια σαγηνευτική μουσική που ρέει σε υπνωτικά, επαναληπτικά κύματα πάνω από στιβάδες ηλεκτρονικών ήχων. Παίζουν οι μουσικοί Janusz Skowron (συνθεσάιζερ Yamaha DX7), Antymos Apostolis (κιθάρες και κρουστά), Witold E. Szczurek (ηλεκτρικό και ακουστικό μπάσο), Zbigniew Brysiak (κρουστά), Tadeusz Sudnik (πλήκτρα και συνθεσάιζερ), Andrzej “Major” Przybielski (δεύτερη τρομπέτα) και Marek Walczewski (φωνή). 

Balladyna

1. First Song    7:42
2. Tale    3:32
3. Num    3:32
4. Duet    7:15
5. Balladyna    8:01
6. Last Song    6:04
7. Nenaliina    5:29  

Ossian (feat. Tomasz Stańko)

1. Wstęp Do “Księgi Chmur”    18:40
   a. Chmury W Wodzie
   b. Dziurawe Ucho / Lewe

2.  Epilog “Muzyki Fruwającej Ryby”    19:30
   a. Ten Sam Wiatr Porusza Dwa Drzewa
   b. Dziurawe Ucho / Prawe

Peyotl - Witkacy

DISC I
1. My W.S.B. Friend    6:40
2. Witkacy - Wizje cz. I    12:58
3. Witkacy - Wizje cz. II    15.49
4. Hej!    4:52

DISC II
1. Too Pee    3:20
2. Kwa, kwa    2:10
3. Sunia    5:29
4. Ha, ha, ha    4:36
5. Gama    3:19
6. Euforila    6:00
7. Freeelectronic    3:35
8. Dwaj    1:35
9. Shaky Chicka    4:03
10. Asmodeus    5:37.

Balladyna

Ossian

Peyotl - Witkacy